ΨΑΙΜΑΤΑ;                  

  Συχνά αναρωτιέμαι τι είναι αυτό που ωθεί του ανθρώπους στο ψέμα. Η αφορμή ομως για να γεννηθεί αυτή η απορία στο κεφάλι μου ήρθε πριν από χρόνια όταν ακόμη ήμουν αιχμάλωτη της αυθεντίας του ενός δασκάλου, στο δημοτικό δηλαδή. Μια συμμαθήτρια και κολλητή φίλη συνήθιζε να μου εξιστορεί στο πολύτιμο εκείνο χρονικό κενό που μεσολαβούσε μεταξύ της λιγάκι στρατιωτικής παρότρυνσης ''στοιχηθείτε'' και της πάντα ελαφρά καθυστερημένης έναρξης του ''πάτερ ημών'', καθότι το εκλεκτό τέκνο σπάνια βρισκόταν με τη μία, αστεία περιστατικά που συνέβησαν στο σπίτι της κατά τη διάρκεια του πρωινού. Κι ενώ ήταν απίστευτα αστεία, τόσο που ο δάσκαλος μου έριχνε μια περίεργη βλοσυρή ματιά που λειτουργούσε σαν σιγαστήρας στο βίαιο ξέσπασμα γέλιου μου, ένιωθα ότι κάτι δεν πήγαινε καλά. Τότε αδυνατούσα να το προσδιορίσω αλλά σήμερα διαπιστώνω ότι από πάντα γνώριζα ''τι δεν πήγαινε καλά'' απλά σ εκείνη την τρυφερή ηλικία μπλέκει κανείς τη φαντασία με την πραγματικότητα κι αφελώς πιστεύει ότι μπορεί ν αναζητήσει την πρώτη στη δεύτερη. Αυτή λοιπόν η αίσθηση του αλλόκοτου που με κατέκλυζε, ανακάλυψα ότι εκπορευόταν ακριβώς από το γεγονός πως οι ιστορίες της μικρής μου φίλης ήταν όχι απλώς αστείες αλλά απιστεύτα -στην κυριολεξία- αστείες. 'Ετσι αυτή η λογική σκέψη μου επέτρεψε μετά από χρόνια να αποκωδικοποιήσω εκείνο το παράξενο συναίσθημα ενώ ο χρόνος κι οι ιστορίες κι άλλων ανθρώπων ίσως λιγότερο αθώων με οδήγησαν στο να μετονομάσω -δυστυχώς ορθά- το ''απίστευτα αστείες'' σε ''ψεύτικα αστείες'' και το ''περίεργο συναίσθημα'' σε αυτό που καλείται ''υπόνοια''. Μοιάζει σχεδόν με μαθηματικό θεώρημα: απίστευτο+υπόνοια= ψέμα, το οποίο, αφού πρώτα αναγνωρίσεις ότι εφαρμόζεται στην εκάστοτε περίπτωση, είσαι υποχρεωμένος και να αποδείξεις.
  Κι είναι τόσο έντονη και σαρωτική η συναισθηματική αντιστοιχία του ψέματος, που υπερκεράζει το όποιο ενδιαφέρον των ανθρώπων για τις αιτίες που κατά καιρούς έστρεψαν τους ίδιους ή τους γύρω τους σ αυτό. Βέβαια η όποια απόπειρα καταγραφής των αιτιών που ωθούν κάποιον στο ψέμα θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη αφού η υπεισέλευση στα χωράφια διαφόρων επιστημών -των οποίων δεν είμαι γνώστρια- δε θα μπορούσε ν αποφευχθεί, αλλά και τρομακτικά χρονοβόρα και ατέρμονα περιπτωσιολογική. Στην προσπάθειά μου όμως να βρώ μια απάντηση έστω και καθαρά εμπειρική, κατέληξα στο εξής: εξετάζοντας το ψέμα εντελώς ψυχρά χωρίς συναισθηματισμούς, ως έννοια που δηλώνει την απόκρυψη ή την παραποίηση μιας αλήθειας διαπίστωσα ότι πάντοτε ενυπάρχει σ αυτό ο ίδιος, έντονα προσωπικός σκοπός: η ανάγκη του ανθρώπου να λυτρωθει απ ό,τι τον κατατρέχει και κατατρύχει.Υπάρχουν και περαιτέρω σκοποί όμως αυτός είναι ο βασικός κι ο κοινός για όλες τις περιπτώσεις. Και στο ψέμα, αν το σκεφτούμαι καλύτερα, συνήθως αιτία και σκοπός συγκρούονται' η παλιά μου συμμαθήτρια μου διηγούταν ψεύτικες ιστορίες σαν να ήταν αληθινές με σκοπό να πείσει (περισσότερο) τον εαυτό της ότι δεν είναι βαρετή κι αδιάφορη και εξαιτίας του ότι ένιωθε βαρετή κι αδιάφορη, ακόμη κι ο Σωκράτης προσποιούταν ότι αγνούσε καθετί σχετικό με το θέμα συζήτησης που κάθε φορά ετίθετο προκειμένου να αποφύγει ένα διάλογο γεμάτο με προκαταλήψεις και λόγω του ότι ένιωθε το φιλοσοφικό διάλογο να απειλείται από τις προκαταλήψεις της εποχής. Προσαρμόζοντας λοιπόν, αυτόν τον πρωταρχικό και σταθερό σκοπό σε κάθε ψέμα που διατυπώνεται ανιχνεύουμε και την αιτία της δημιουργίας του, σαφώς όχι τη βαθύτερη αλλά εκείνη που βρίσκεται πιο κοντά στον εν λόγω σκοπό, συγκρουόμενη μ αυτόν.
  Το ψέμα αυτό καθεαυτό απευθύνεται και στοχεύει αποκλειστικά σ αυτόν που το δημιουργεί και τελικά πρέπει να το αντιμετωπίζουμε ανεξάρτητα από τις συνέπειες που μπορεί να έχει, από το αν συνεπάγεται την κοροιδία, την παραπλάνηση. την προδοσία, τον πόνο ή από το αν είναι αθωό ή κακόβουλο αφού όλα αυτά είναι χαρακτηρισμοί επακτοί, έξωθεν της έννοιας του ψέματος και αποτέλεσμα της προαίρεσης εκείνου που το διατυπώνει, της τύχης και των συγκυριών. Να ξεκαθαρίσω ότι δεν επικροτώ το ψέμα, δε λέω ότι συνιστά λύση μπορεί όμως να μην είναι καν το κακό. Αλλωστε το ψέμα δεν είναι ούτε μέσο ούτε άκρο, είναι μόνο το μαύρο στο λευκό της κάθε αλήθειας κι ίσως θα ήταν προτιμότερο να το εξετάζουμε μέσα απ αυτή.